De intrigerende relatie tussen mens en hazelnoot

Onze voorouders waren waarschijnlijk niet bekend met Nutella, maar waren wel groot fan van hazelnoten. De mensheid heeft volgens de wetenschap een speciale band met de noot die duizenden jaren oud is.

Hazelnoten waren duizenden jaren geleden een waardevolle bron. Hoe mensen de noten verzamelden en lieten groeien, veranderde toen grote gletsjers wegtrokken en het landschap vervormde.

Uit nieuw onderzoek blijkt dat mensen de noten verzamelden in steeds meer open gebieden. Het laat zien hoe het landschap eruit zag toen mensen overstapten van jagen en verzamelen naar landbouw.

Waar hazelnoten zo belangrijk waren voor mensen

Mensen eten al duizenden jaren hazelnoten. Lang geleden, rond 14.000 jaar geleden, smolten de grote ijsblokken langzaam weg. Daardoor konden er meer planten groeien en ontstonden er bossen met dennen- en berkenbomen.

In die tijd begonnen hazelaars steeds belangrijker te worden in het zuiden van Zweden. Maar de boom werd pas echt onmisbaar toen mensen begonnen met landbouw, zo’n 4.000 jaar geleden.

De hazelaar leverde zowel grondstoffen als voedsel. De hazelnoot is namelijk een goede bron van eiwitten en heeft een lange houdbaarheid. Extra handig waren de Hazelnootschalen. Die gebruikten mensen vroeger als brandstof in vuur.

Onderzoek naar hazelaar

Hazelaars hebben veel koolstof. Dat is iets wat overal op aarde te vinden is in verschillende vormen die isotopen worden genoemd. Als wetenschappers kijken naar welke isotopen er zijn op oude plekken, zoals bij opgravingen, kunnen ze belangrijke informatie krijgen over hoe het milieu er vroeger uitzag.

Volgens Amy Styring, een van de onderzoekers en archeologisch chemicus aan de Universiteit van Oxford in Engeland, bewaren planten een stukje geschiedenis van de omgeving waarin ze groeien.

Aan Environmental Archaeology vertelde ze: “Als we plantenresten vinden op oude plekken, kunnen we aan de hand van de chemie van die plantenresten ontdekken hoe het weer, hoe vruchtbaar de grond, en hoeveel licht er was op die plek.” Omdat hazelnoten vaak worden gevonden op zulke plekken, is de vrucht volgens wetenschappers ideaal om te testen.

De verhouding van koolstof in een hazelaar wordt beïnvloed door de hoeveelheid zonlicht en water die beschikbaar is. In plaatsen zoals Zweden, die dicht bij de polen liggen, is er bijna de hele dag zon in de zomer, maar bijna altijd donker in de winter. Dus, zonlicht heeft meer invloed op de verhouding van koolstof dan water, want water is niet zo moeilijk te vinden.

Als de wetenschappers dus een schil van een hazelnoot vinden op een oude plek, kunnen ze aan de hand van de koolstof zien hoe open het landschap was waar die noot groeide. Dat vertelt ons meer over waar de mensen toen op zoek gingen naar eten.

Grote veranderingen

Tijdens het onderzoek verzamelde het team hazelnoten van bomen die groeiden in verschillende lichtniveaus op drie locaties in Zuid-Zweden. De groep analyseerde de koolstofwaarden en ontdekte dat de noten uit het Mesolithicum waren verzameld uit meer gesloten omgevingen met meer boombedekking.

In de IJzertijd werden de meeste hazelnoten verzameld in een open gebied en niet in een bos, zoals dat was toen de gletsjers zich terugtrokken. Dus, de plekjes waar hazelnoten groeiden, zagen er heel anders uit dan vroeger.

Styring zegt: “Bossen zijn plekken die altijd veranderen. Na de ijstijd kwamen er nieuwe planten en dieren in de bossen. Soms kregen de bomen ziektes, zoals de iepenziekte. Maar mensen hebben ook invloed gehad. Ze hakten bomen om en maakten plek voor velden om gewassen te verbouwen, toen ze begonnen met landbouw.”

In de toekomst willen de onderzoekers graag de hazelnootschalen van andere oude plekken en omgevingen meten. Hierdoor kunnen ze meer te weten komen over oude bossen en hoe het milieu er vroeger uitzag. Dit helpt ons beter begrijpen hoe mensen door de jaren heen de natuur hebben beïnvloed.

Waarom krijgen we in vredesnaam rimpelige vingers na het douchen?

Onderwerpen

• gezond
• mensen
• onderzoek